Ο Taha, η Rai, ο El Harrachi, η Αλγερία και ο... Νταλάρας

Συνήθως, δεν έχω τίποτα με τις διασκευές.
Συνήθως λεω.
Καμιά φορά όμως... κάτι με πιάνει.
Να, σαν την περίπτωση του Νταλάρα ας πούμε. Γενικά με τον Νταλάρα και τις διασκευές του έχω ένα κάτι τις... κάτι σαν "φχαριστώ δεν είμαι φίλος" που έλεγε κι ο φίλτατος Πανούσης.
Όχι ότι θέλω να γκρινιάξω. Όμως, να, ας πιάσουμε το "Κι αν σε θέλω, κι αν με θέλεις"...
Ωραία διασκευή, δε λεω. Όλοι κάπου το ακούσαμε, όλοι κάπου το σιγοτραγουδήσαμε και μας έμεινε στο κεφάλι ο ρυθμός του.

Μόνο που απ' το "...κι αν σε θέλω κι αν με θέλεις τίποτα δε βγαίνει, στο μεσαίο το κατάρτι είμαστε δεμένοι...", μέχρι την ιστορία του Ya Rayah, ο δρόμος είναι μάλλον μακρύς.

Για πάμε για λίγη ιστορία λοιπόν.

Η μουσική Rai είναι παραδοσιακή μουσική που έχει τις ρίζες της στο Oran της Αλγερίας και τους Βεδουϊνους βοσκούς, ένα αμάγαλμα από Γαλλικές, Ισπανικές, Αφρικανικές και Αραβικές μουσικές φόρμες.
Το ράι είναι η μουσική των Βορειοαφρικανών των χωρών του Maghreb, όπου Maghreb σημαίνει "ο τόπος του ηλιβασιλέματος" ή "δυτικά" στα Αραβικά, εννοώντας τις περιοχές της Αφρικής βόρεια της Σαχάρα και δυτικά του Νείλου που συνορεύουν με την οροσειρά του Άτλαντα, πράγμα που σημαίνει πως η περιοχή περιλαμβάνει το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Λιβύη και τη Δυτική Σαχάρα.
Η ίδια η λέξη rai σημαίνει "γνώμη, άποψη", δηλωτικό της κοινωνικής και πολιτικής κριτικής που συνήθως ενσωματώνει στους στίχους της, και δεν είναι περίεργο που την απεχθάνονται οι φονταμεταλιστές.
Οι τραγουδιστές του rai ονομάζονται cheb (που σημαίνει παιδί, νέος, σε αντίθεση με την ονομασία sheikh, που σημαίνει αξιοσέβαστος και μεγαλύτερος και χαρακτήριζε τους τραγουδιστές της Chaabi)


Ο Abderrahmane Amrani ή περισσότερο γνωστός ως Dahmane El Harrachi γεννημένος στις 7 Ιουλίου 1925 στην Αλγερία, υπήρξε συνθέτης και στιχουργός της μουσικής Chaabi και θεωρείται βιρτουόζος της μάντολα.
Διχασμένος ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα της πατρίδας του και του εχθρικού περιβάλλοντος της ξενιτιάς, ο Dahmane όπως και οι περισσότεροι Αλγερινοί καλλιτέχνες χρωμάτισε με την τραχιά φωνή του τις μελωδίες του. Μελωδίες γεμάτες από νοσταλγία για την πατρίδα, στίχοι που ζωγραφίζουν την εικόνα της μετανάστευσης.
Στη δεκαετία του εξήντα ο Dahmane έγραψε το Ya Rayah (Ο Μετανάστης), ένα πικρό τραγούδι για τη μετανάστευση, σε μια προσπάθεια να συγκρατήσει το κύμα των Αλγερινών που έφευγαν μαζικά από τη χώρα.
Ο Dahmane πέθανε στις 31 Αυγούστου 1980 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.


Ο Rachid Taha γεννήθηκε στο Οράν της Αλγερίας το 1958, όμως η οικογένειά του μετανάστευσε στη Γαλλία το 1968.
Ο νεαρός Rachid βρέθηκε από τη μια ν' ανακαλύπτει τις ομορφιές της καινούριας του πατρίδας κι απο την άλλη τον ρατσισμό και τα προσβλητικά σχόλια των συμμαθητών του. Το πράγμα χειροτέρεψε τόσο που ο πατέρας του αναγκάστηκε να τον πάρει απο το δημόσιο σχολείο και να τον στείλει σε καθολικό, προκειμένου να μπορέσει να περάσει τις εξετάσεις του.
Όμως ο Rachid δεν έμελλε ν' ακολουθήσει ανώτερες σπουδές. Το 1979 έφυγε απο το σπίτι του και εργάστηκε σαν πωλητής βιβλίων, ταξιδεύοντας σ' όλη τη χώρα. Ένα χρόνο αργότερα επέστρεψε στους δικούς του, που είχαν πλέον εγκατασταθεί σ' ένα προάστιο της Λυών. Ύστερα απο διάφορες περιστασιακές εργασίες (μάγειρας, λατζέρης), βρήκε δουλειά σ' ένα τοπικό εργοστάσιο. Εκεί γνωρίστηκε με δυο ακόμη νεαρούς μουσικούς, τον Mohammed και τον Moktar. Οι τρεις τους σύντομα έγιναν γκρουπ και άρχισαν να παίζουν στη διάρκεια του μεσημεριανού τους διαλλείματος απο τη δουλειά.

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 το αυξανόμενο κύμα μετανάστευσης από τις Αραβικές χώρες άρχισε να προκαλεί αντιδράσεις από συγκεκριμένα στρώματα της Γαλλίας, και το ακροδεξιό κόμμα Le Front National να κερδίζει έδαφος και υποστηρικτές. Την ίδια όμως εποχή, τα παιδιά των Αφρικανών και Αλγερινών μεταναστών, η δεύτερη γενιά δηλαδή, άρχισαν να αναπτύσσουν ισχυρή πολιτική συνείδηση και να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Ο σχηματισμός του γκρουπ του Rachid Taha συνέπεσε μ' αυτή την περίοδο κι έτσι ονομάστηκε Carte de Séjour -Άδεια Παραμονής-.
Δουλεύοντας στο εργοστάσιο τη μέρα και δίνοντας παραστάσεις τα βράδυα, απέκτησαν σύντομα την ευκαιρία να ηχογραφήσουν την πρώτη τους δουλειά, που δεν έκανε μεν τεράστιες εισπράξεις, πήρε όμως πολύ καλές κριτικές. Έτσι την επόμενη χρονιά έμπαιναν στο στούντιο για την ηχογράφηση του Rhoromanie, με παραγωγό τον Steve Hlillage.
Η δεύτερη δουλειά τους όμως, το Deux et demi του 1986, ήταν ο καταπέλτης που έστειλε το γκρουπ στην πρώτη θέση της Γαλλικής μουσικής σκηνής.

Για τα επόμενα τρία χρόνια το γκρουπ περιόδευε μέχρι το 1989 που διαλύθηκαν. Αυτό όμως δεν σήμανε το τέλος της καριέρας του Rachid Taha. Έκανε μια προσπάθεια ενός demo στο Λος Άντζελες που όμως δεν του εξασφάλισε καινούριο συμβόλαιο.
Χωρίς να πτοηθεί απ' αυτό, ο Rachid αποφάσισε να κάνει ένα διάλλειμα απο τη μουσική σκηνή και να επιστρέψει στις ρίζες του, στο Oran. Χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει την ιδέα της σόλο καριέρας, συνέχισε να δουλεύει ένα demo, το οποίο τελικά έμελλε να γίνει το πρώτο προσωπικό άλμπουμ του, το Barbès, που πήρε το όνομά του από μια γνωστή συνοικία μεταναστών στο Παρίσι. Δυστυχώς για τον Rachid, τότε ξέσπασε ο πόλεμος στον Περσικό Κόλπο και οι γαλλικοί ραδιοσταθμοί έκριναν πως τα Αραβικά κομμάτια του Rachid ήταν παρακινδυνευμένα να παιχτούν εκείνη την εποχή.
Η καριέρα του Rachid παρόλα αυτά, συνεχίστηκε κι ο ίδιος δεν σταμάτησε ποτέ ν' αγωνίζεται ενάντια στον ρατσισμό, τις διακρίσεις και τον φονταμεταλισμό και να δένει σ' ένα μαγευτικό σύνολο την παράδοση της βόρειας Αφρικής με επιρροές από το ροκ των Clash και των Led Zeppelin, με την αφρικανική ποπ, με το techno και το σύγχρονο χορευτικό ήχο.
Το πρώτο του επιτυχημένο άλμπουμ ως σόλο καλλιτέχνης, ήταν το Diwân (που σημαίνει συλλογή ποιημάτων), το 1998, στο οποίο υπήρχε και η επανεκτέλεση του Ya Rayah του Dahmane El Harrachi.
Περισσότερα για τον Rachid Taha εδώ.



Και τι λεει επιτέλους αυτό το κομμάτι; Δείτε πιο κάτω.

Oh departing Traveler, where are you heading?
Eventually you must come back
How many ignorant people have regretted this
Before you and me

How many overpopulated countries and empty lands have you seen?
How much time have you wasted?
How much have you yet to lose?
Oh emigrant in the country of others
Do you even know what's going on?
Destiny and time follow their course but you ignore it

Why is your heart so sad?
And why are you staying there miserable?
Hardship will end and you no longer learn or build anything
The days don't last, just as your youth and mine didn't
Oh poor fellow who missed his chance just as I missed mine

Oh lost one, no matter how much you run away
Your destiny will end in exhaustion
Time has passed you by
And you have yet to notice it.

Το θέλετε και στα Αλγερινά; Ορίστε.

Ya rayah win msafar trouh taaya wa twali
Chhal nadmou laabad el ghaflin qablak ou qabli

Chhal cheft al bouldan laamrine wa lber al khali
Chhal dhiyaat wqat chhal tzid mazal ou t'khali
Ya lghayeb fi bled ennas chhal taaya ma tadjri
Tzid waad el qoudra wala zmane wenta ma tedri

Aalach qalbek hzine waalach hakdha ki zawali
Matdoum achadda wila tzid taalem ou tabni
maydoumou layyam walay doum seghrek ou seghri
Ya hlilou meskine li ghab saadou ki zahri

Ya msafer naatik oussaayti addiha el bakri
Chouf ma yeslah bik qbal ma tbia ou ma techri
Ya nnayem djani khabrek ma sralek ma srali
Hakdha rad el qalb bel djbine sabhane el aali

Ya rayah win msafar trouh taaya wa twali
Chhal nadmou laabad el ghaflin qablak ou qabli

Τώρα πια έχετε τόσο την ελληνική διασκευή όσο και την αυθεντική εκτέλεση στα χέρια σας. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Άλλωστε περί ορέξεως...