Μαρόκο μέρος δεύτερο

Αφιερωμένο στον φίλο Street Spirit. Έλειπα σε ταξίδι φίλε μου όταν ταξίδεψες εσύ, μόλις τώρα το έμαθα. Καλό δρόμο, καλή αντάμωση.

Η νυχτερινή Jemaa el Fna με αποζημιώνει και με το παραπάνω. Η Τζέμα ελ Φνα το 2001 χαρακτηρίστηκε από την Ουνέσκο τόπος Παγκόσμιας Κληρονομιάς ως ένα από τα σημαντικότερα μέρη διατήρησης της προφορικής παράδοσης γι' αυτό και είναι προστατευόμενος χώρος, κι αυτή την ώρα είναι φωτισμένη απ' άκρη σ' άκρη με λαμπιόνια.


Πυκνός καπνός υψώνεται παντού. Όχι, δεν είχαν πάρει φωτιά τα μαγαζάκια, είχαν πάρει φωτιά τα.. κάρβουνα.

Στο κέντρο της πλατείας είναι στημένα φαγάδικα με λογής καλούδια: κρεατικά ως επί το πλείστον, κάθε είδους κρεατικά εκτός από χοιρινό, αλλά και ψάρια, φρέσκιες σαλάτες, ορεκτικά και φυσικά καζάνια με χαρίρα, μια χορταστική, θρεπτική σούπα. Η χαρά του καλοφαγά και δή του κρεατοφάγου.
Πας λοιπόν ωραία και καλά, διαλέγεις το κρεατικό ή το ψαρικό που τραβάει η όρεξή σου, στο ψήνουν επιτόπου, σε σερβίρουν σε τεράστιους πάγκους όπου κάθονται όλοι δίπλα δίπλα και του δίνεις και καταλαβαίνει.
Οι τιμές τώρα, για ένα φουλ γεύμα δύο ατόμων μαζί με το αναψυκτικό (όχι δεν παίζουν μπυρίτσες εδώ), θα σου κοστίσει το φοβερό ποσό των 50 ντιρχάμ. Άντε 70 άμα είσαι πολύ μερακλής και θες να φας του σκασμού. 70 ντιρχάμ ήτοι 7 ευρώ πάνω κάτω.
Κοντά στα φαγάδικα υπάρχουν κι οι περιβόητοι πάγκοι με το φρέσκο χυμό πορτοκαλιού.
Δεν καταλαβαίνω ειλικρινά γιατί όλοι μα όλοι πια οι τουρίστες τρελαίνονται γι' αυτό το πράγμα και το γράφουν ξανά και ξανά στα θρεντ του Λόνλι Πλάνετ ή του Τριπ Αντβάιζορ.
Σιγά τα ωά! Τι να πει κανείς όμως.

Σε κάποιους πάγκους επίσης, σερβίρουν σαλιγκάρια και σούπα σαλιγκαριών. Παρόλο που δοκίμασα όλα τα εδέσματα, το συγκεκριμένο δεν το τίμησα. Οι ντόπιοι πάντως το προτιμούν.

Πιο πέρα απ' τους πάγκους με τα φαγάδικα, θα δεις και θα βρεις ό,τι βάζει ο νους σου.
Ζογκλέρ, ακροβάτες, νεαρούς που τραγουδούν μαζεμένοι σε κύκλο Γκνάουα κρατώντας το ρυθμό με τύμπανα και κρόταλα, γητευτές φιδιών, παππούδες που πουλούν την πραμάτεια τους (από αναμνηστικά μπρελόκ και χύμα τσιγάρα μέχρι σαπούνια και βότανα για την ανικανότητα), τύπους που τριγυρνούν με μαϊμούδες σκαρφαλωμένες στους ώμους τους, γυναίκες με τζελάμπα που κάνουν χέννα στις τουρίστριες, τύπους που προσπαθούν να σου πλασάρουν λίγο μαροκινό κιφ ή να πλασαριστούν ως φθηνοί ξεναγοί.
Και μέσα σ' όλα αυτά, πλήθος κόσμου που πάει και έρχεται, ντόπιοι και τουρίστες, και ακόμη μεγαλύτερο πλήθος από "μοτοσικλέτες" (Θυμάστε τα PUCH που είχαμε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του '80; Ε, κάνουν θραύση στο Μαρόκο), οι οποίες διασχίζουν με απίστευτη άνεση το χώρο.
Αν δεν έχεις το νου σου, δεν αποκλείεται να σε πάρουν παραμάζωμα.

Κατηφορίζοντας από την πλατεία αντικρίζεις το σήμα κατατεθέν της Jemaa el Fna, το εντυπωσιακό τζαμί Kutubia.

Το Κουτούμπια είναι το μεγαλύτερο τζαμί του Μαρακές. Χτίστηκε περίπου το 1185 μ.Χ. κατά τη δυναστεία των Αλμοραβιδών. Στην εποχή της ακμής του συγκεντρώνονταν γύρω του πλανόδιοι βιβλιοπώλες, κι έτσι πήρε το όνομά του από τη λέξη κουτούμπ (βιβλίο).

Αποτελείται από έξι ορόφους. Το συνολικό ύψος του είναι 67 μέτρα, ενώ το πλάτος του περίπου 13 μέτρα. Κάποτε ήταν όλο ντυμένο με ζελίλ (ψηφιδωτό), και ο θρύλος λέει πως ο μιναρές του ήταν στολισμένος με ατόφιο χρυσάφι, το οποίο δώρισε η γυναίκα του περιβόητου σουλτάνου Ελ Μανσούρ, προσφέροντας τα κοσμήματά της για να εξιλεωθεί που διέκοψε για μια μέρα τη νηστεία του ραμαζανιού.

Η πρώτη μου νύχτα στο Μαρακές ήταν γεγονός.
Περασμένα μεσάνυχτα και ο πανικός στην πλατεία δεν είχε καταλαγιάσει. Εγώ όμως τα είχα παίξει εντελώς.
Τράβηξα σιγά σιγά μέσα απ' τα βρώμικα σοκάκια (η βρώμα συνηθίζεται πιστέψτε με), προς το περιβόητο ριάντ.
Μια νύχτα ήταν, θα περνούσε όπως όπως. Την επόμενη, θα έπαιρνα το τρένο για την πρωτεύουσα, τη Ραμπάτ όπου θα με φιλοξενούσε στο σπίτι του ένας φίλος.

Το επόμενο πρωί η κίνηση στους δρόμους είναι χαοτική και φτάνω στο σταθμό τελευταία στιγμή, με την ψυχή στο στόμα. Όταν με ρωτούν στο γκισέ αν θέλω πρώτη ή δεύτερη θέση, λέω δεύτερη σκεφτόμενη πως η πρώτη θα κόστιζε πολύ περισσότερα.
Τεράστιο λάθος.
Γιατί από τη μια -Μαρόκο είναι εδώ, όχι Ελλάδα-, η οικονομική διαφορά ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη θέση δεν ήταν πάνω από 50 ντιρχάμ (πέντε ευρώ), και απ' την άλλη, δεν ήξερα πως όταν κλείνεις δεύτερη θέση, ουσιαστικά δεν έχεις θέση πράγμα που σημαίνει πως κάθεσαι όπου βρεις.
Τώρα το πού θα έβρισκα να καθήσω, ήταν μια άλλη ιστορία.
Γιατί καταμεσήμερο, στα μέσα Αυγούστου και στο τρένο με τον πιο δημοφιλή προορισμό, δεν υπήρχε ελεύθερη θέση ούτε για δείγμα.

Ως αποτέλεσμα, βρέθηκα να σέρνω μια θεόρατη βαλίτσα και το σακίδιό μου στους ώμους, προσπαθώντας να διασχίσω το τρένο από τη μια άκρη ως την άλλη μήπως βρω κάπου μια θέση. Μπορεί ν' ακούγεται απλό, αλλά στην πράξη ήταν εφιάλτης.
Το τρένο είναι ασφυκτικά γεμάτο, και οι διάδρομοι το ίδιο, τόσο από βαλίτσες, όσο και από κόσμο, αλλά και οικογένειες με γιαγιάδες, μαμάδες και πιτσιρίκια που αραχτοί και γεμάτοι άνεση γευμάτιζαν κι έπιναν τσάι.
Ο ιδρώτας έσταζε ποτάμι πάνω μου καθώς επιτελούσα το τιτάνιο έργο διάσχισης της Σαχάρα, όχι συγνώμη, των διαδρόμων του τρένου ήθελα να πω. Ευτυχώς, οι περισσότεροι άντρες έκαναν μια προσπάθεια να βοηθήσουν, μετατοπίζοντας μπόγους, μπαγκάζια και βαλίτσες για να περάσω.
Παρόλα αυτά, στο τέλος αναγκάστηκα να παραδεχτώ το προφανές.

Θα περνούσα τις υπόλοιπες τεσσεράμισι ώρες του ταξιδιού στο ενδιάμεσο δύο διαδρόμων, καθισμένη πάνω στη βαλίτσα μου. Γύρω μου άντρες που έβγαιναν να καπνίσουν τσιγάρο και κόσμος πηγαινοερχόταν προσπαθώντας να βρει κάποια άδεια θέση όπως κι εγώ νωρίτερα.
Αφού παίρνω μια ανάσα, αρχίζω να φωτογραφίζω το ξερό τοπίο. Ένας ευγενικός κύριος, μου ανοίγει μάλιστα την πόρτα του τρένου για να έχω καλύτερες λήψεις. Παθαίνω πλάκα!

-Είναι ασφαλές αυτό; ρωτάω σε αγγλικά ελπίζοντας να με καταλαβαίνει.
Ο τύπος με κοιτάζει με απορία.
-Of course it is safe, what do you mean? με ρωτάει σε άπταιστα αγγλικά μη δείχνοντας να κατανοεί γιατί τον κοιτάζω μ' αυτό το βλέμμα.
Ε, οκ, αφού είναι safe, σκασίλα μου κι εμένα. Αρχίζω να φωτογραφίζω. Όχι ότι έχει πολλά να φωτογραφίσει κανείς.

Το τοπίο επαναλαμβάνεται: έρημες εκτάσεις μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι σου, και σειρές ολόκληρες από φραγκόσυκα.
Εμένα όμως μου αρέσει. Ακόμη και το χρώμα της γης μου θυμίζει τα χρώματα του Μαρακές.
Κάποια στιγμή, αντιλαμβάνομαι πως οι περισσότεροι άντρες γύρω μου ρίχνουν κλεφτές ματιές.
Τσεκάρω νοερά το ντύσιμό μου. Οκ, τίποτε παράξενο ή πολύ αποκαλυπτικό.
Φοράω μακρύ, λευκό βαμβακερό παντελόνι, ένα ροζ τιραντέ μπλουζάκι, αλλά έχω φροντίσει να ρίξω πάνω μου ένα φαρδύ, μακρύ, άσπρο πουκάμισο που κρύβει μπράτσα και ντεκολτέ.
Ένας απ' όλους βγάζει το πακέτο του και μου προσφέρει τσιγάρο.
-La, shokran, του απαντώ, 'όχι, ευχαριστώ'.
Σε λίγο μου προσφέρει κι ένας άλλος, αρνούμαι και πάλι ευγενικά.
Καταρχήν όλοι οι φίλοι μου στο Μαρόκο με συμβούλεψαν ν' αποφύγω να καπνίζω δημόσια, τουλάχιστον όχι αν δεν είμαι σε μια καφετέρια σε κάποιο τουριστικό μέρος. Απ' την άλλη πολύ αμφιβάλλω αν θα μπορούσα να καπνίσω κάποιο από τα τσιγάρα τους, αφού ο λαιμός μου δεν σηκώνει τίποτε άλλο εκτός από τον Old Holborn μου.

Μια ώρα αργότερα όμως, έχω σκυλοβαρεθεί να φωτογραφίζω το άνυδρο τοπίο, και θέλω απεγνωσμένα καφέ και τσιγάρο. Για καφέ δύσκολο, τσιγάρο όμως;
Το σκέφτομαι για λίγο, λέω δε βαριέσαι, και βγάζω τον καπνό μου αρχίζοντας να στρίβω τσιγάρο.
Βλέποντας τους τύπους γύρω να με κοιτάζουν, σκέφτομαι πως θα πρέπει κι εγώ να τους προσφέρω από τον καπνό μου, εφόσον αυτοί ήδη μου πρόσφεραν απ' τα τσιγάρα τους.
Δίνω στον πρώτο, μου λέει, όχι, ευχαριστώ.
Δίνω στον δεύτερο, το ίδιο.
Στον τρίτο και πάει λέγοντας. Όλοι είπαν όχι.
Πάνω που είχα αρχίσει να απορώ γιατί τόση ακαταδεξιά, ένας νεαρός -και κούκλος, τύφλα να 'χει ο Ομάρ Σαρίφ στα νιάτα του- φοιτητής στην Καζαμπλάνκα, μου λέει: -Όχι, ευχαριστώ, δεν καπνίζω χασίς μεσημεριάτικα.
Μου 'ρχεται στούμφος!

Χασίς; Τι χασίς, ποιο χασίς, ποιος ήρθε; Και τότε μου έρχεται η φλασιά: στο Μαρόκο ΔΕΝ πωλείται πουθενά καπνός για στριφτό. (Να το έχετε υπόψη αυτό όσοι καπνίζετε καπνό και βρεθείτε προς τα εκεί: πάρτε μαζί σας όσο σας χρειαστεί). Έτσι λοιπόν, βλέποντάς με να στρίβω, υπέθεσαν πως έστριβα joint.
Σκάω στα γέλια, και σπεύδω να διορθώσω την παρεξήγηση. -Δεν είναι kif, του εξηγώ, είναι Εγγλέζικος καπνός για στριφτά τσιγάρα. Να, βλέπεις εδώ την ετικέτα;
Με το που του τη δείχνω, λάμπει το μούτρο του κι αρχίζει να εξηγεί και στους υπόλοιπους.
-Θα μου στρίψεις ένα τσιγάρο τότε; με ρωτάει.
Σε λίγο θέλει κι άλλος τσιγάρο, κι ύστερα κι άλλος, και μετά κι ο επόμενος.

Μέχρι το τέλος του ταξιδιού, ο καπνός μου είχε τελειώσει, αφού όλοι ήθελαν να τους στρίψω ένα εγγλέζικο τσιγάρο και έτσι όχι μόνο έσπασε ο πάγος, αλλά βρέθηκα με τις γιαγιάδες να έρχονται να με ταΐζουν πίτες και γλυκά και στο τέλος με κέρασαν και τσάι από ένα θερμός. Με τις γυναίκες δεν συνεννοηθήκαμε σε καμιά γλώσσα (οι πιο ηλικιωμένες μιλούσαν μόνο Darijja, την τοπική διάλεκτο της Αραβικής γλώσσας, και όσες μιλούσαν γαλλικά, πέρα από το πώς σε λένε και από πού είσαι, δεν τράβαγε η κουβέντα, διότι τα δικά μου γαλλικά είναι ανύπαρκτα).
Πάντως, το θέμα ήταν ότι με ξεπροβόδισαν λες κι ήμουν φίλη, με ευχές και μάλιστα μου κουβαλήσαν τη βαλίτσα και τον σάκο μου ως την αποβάθρα.
Κι ύστερα σου λένε να απαγορευτεί το κάπνισμα.Ο καπνός φέρνει τον κόσμο πιο κοντά, λέω εγώ!

Και να ΄μαι λοιπόν στην Ραμπάτ, σ' ένα ταξί που με πηγαίνει στο σπίτι του φίλου που θα με φιλοξενούσε.

Η Ραμπάτ είναι η πρωτεύουσα του Μαρόκου με πληθυσμό 1,700,000 κατοίκους.
Στο δρόμο σκέφτομαι πως ίσως το Ισλάμ είναι πολύ πιο ανεκτικό απέναντι στον Χριστιανισμό απ' ότι το αντίστροφο. Απόδειξη μια τεράστια καθολική εκκλησία στο κέντρο της πόλης.

Την επόμενη μέρα βγαίνουμε μια βόλτα ως την Μεντίνα της Ραμπάτ να χαζέψω. Δεν μοιάζει και τόσο με τη Μεντίνα του Μαρακές, δεν είναι το ίδιο 'εξωτική', αλλά έχει ενδιαφέρον.

Ένας παππούς πουλάει χύμα τσιγάρα. Το πακέτο είναι ακριβό για τα δεδομένα του Μαρόκου.

Στο τέρμα της Μεντίνα φαίνονται τα τείχη και η είσοδος της Ουντέια.

Το Κάσμπαχ ντες Ουντέιας (το Φρούριο της Ουντέια), χτίστηκε το 1195 μ.Χ.
Βρίσκεται στην καρδιά της πρωτεύουσας λίγο πιο έξω από το παλιό παλάτι.

Τώρα στο Κάσμπαχ μπήκα ή στη ζώνη του Λυκόφωτος; Γιατί αν όλο αυτό δεν θυμίζει Ελλάδα, και μάλιστα ελληνικό νησί, τότε τι θυμίζει;




Και μια που βρεθήκαμε εκεί, ως τουρίστρια που σέβεται τον εαυτό της, είπα να κάνω και μια χέννα στο χέρι.


Φυσικά ήθελα να πάμε και μια βόλτα για μπάνιο στον ωκεανό. Μου φαίνεται περίεργο που θα δω τον ωκεανό από κοντά. Αναρωτιέμαι πόσο διαφορετική θα είναι η αίσθηση σε σχέση με τις δικές μας θάλασσες.

Στη διαδρομή, περνάμε μπροστά από βιλίτσες φροντισμένες στην εντέλεια, με κήπους και τα συναφή. Η διαφορά ανάμεσα στην απόλυτη φτώχεια και τη χλίδα φαίνεται ακόμη πιο έντονα εδώ. Όχι ότι μου κάνει και μεγάλη εντύπωση. Τα γνωστά. Κάποιοι δεν έχουν να φάνε και κάποιοι...


Φτάνοντας προς την παραλία, με περιμένει κι άλλη μια έκπληξη. Προσπαθώ να συνειδητοποιήσω πως βρίσκομαι στην Αφρική, στο Μαρόκο, κι όλα γύρω μου θυμίζουν μάλλον Ελλάδα, μη σου πω Λαγονήσι!



Όλα εκτός από τον ίδιο τον Ατλαντικό. Δεν είναι μόνο που η παραλία είναι τεράστια κι εκτείνεται ως εκεί που δεν φτάνει η κάμερά μου να τραβήξει, είναι ο ίδιος ο ωκεανός που είναι τόσο διαφορετικός.

Τα κύματα δεν σταματούν στιγμή (η χαρά των σέρφερ γύρω μου), και το ότι κολύμπησα είναι μάλλον ευφημισμός. Διότι όσο καλός κολυμβητής κι αν είσαι, άντε να ξεπεράσεις το πρώτο κύμα. Άντε και το δεύτερο. Στο τρίτο είσαι χαμένος. Σου δίνει μια και σε γυρίζει σούμπιτο πίσω στην ακτή.
Άμα έχεις τα κουράγια, φτου κι απ' την αρχή φυσικά.
Όταν βγήκα απ' το νερό ένιωθα λες και μ' είχαν τινάξει σαν χαλί με τον κόπανο, αλλά άξιζε τον κόπο.


Στο δρόμο της επιστροφής, δεν βρίσκουμε ταξί. -Να πάρουμε λεωφορείο τότε, προτείνει ο φίλος μου και συμφωνώ. Άλλωστε είμαι τόσο πτώμα που το μόνο που ήθελα ήταν να καθίσω κάπου. Πού να φανταστώ όμως τι θα αντίκριζα όταν έφτασε το λεωφορείο: Κάτι τέτοιο είχα να δω από όταν ήμουν στο δημοτικό, και αν!

Τι τον θες τον κλιματισμό κυρά μου, δε σου φτάνει η ανοιχτή πόρτα;

Κι αργότερα, το βράδυ, μια βόλτα ξανά στο κέντρο της πόλης.

Ο πύργος του Hassan (ημιτελής) και στο βάθος το μαυσωλείο του Mohamed V (πατέρα του σημερινού βασιλιά)

Τα φωτισμένα τείχη της Ραμπάτ.

Και η κεντρική κοσμοπολίτικη λεωφόρος Mohamed V.


Το κοινοβούλιο.

Καφενείο πάνω στη λεωφόρο και η απαραίτητη berrad (τσαγιέρα) με το τσάι μέντας (δυόσμου δηλαδή, για να μην ξεχνιόμαστε)




Την επομένη με περιμένει η Τσέλα, η αρχαιότερη Ρωμαϊκή πόλη του Μαρόκου.


Χτίστηκε περίπου το 40 μ.Χ. Εγκαταλείφθηκε το 1154, αλλά τον 14ο αι. ήρθε στα χέρια
των Μερενιδών σουλτάνων. Ο σουλτάνος Αμπού Ελ Χασάν έχτισε μια νεκρόπολη στην κορυφή των ρωμαϊκών ερειπίων και ενίσχυσε την πόλη με πύργους και τείχη.


Μια γατούλα στην Τσέλα.

Κι άλλες γατούλες...

Το γατοσόι!


Ρωμαϊκά λουτρά.


Δυο μέρες μετά, αφήνω πίσω μου την Ραμπάτ και παίρνω το τρένο για Καζαμπλάνκα, να δω έναν κολλητό μου. Αυτή τη φορά είχα βάλει μυαλό. Πρώτη θέση φυσικά! Η καλύτερη απόφαση που πήρα ποτέ: η πρώτη θέση διαθέτει κλιματισμό και άνετες κουκέτες.


Η Καζαμπλάνκα θύμιζε έντονα Αθήνα.Κάποιος δρόμος μάλιστα μου θύμισε πολύ την Ερμού.

Οι σημαίες του Μαρόκου ανεμίζουν μπροστά από το παράθυρο του ξενοδοχείου μου.

Η Καζαμπλάνκα είναι η καρδιά του Μαρόκου, από οικονομικής άποψης. Μια μεγάλη, μοντέρνα πόλη, που σφύζει από κίνηση και κυκλοφορικό χάος. Το μεγαλύτερο αξιοθέατό της, είναι το Mosque Hassan II.

Το εντυπωσιακό τζαμί είναι χτισμένο μπροστά στον Ατλαντικό έχει ύψος 210 μέτρα, χωρά 25,000 πιστούς και στο εσωτερικό του θα μπορούσαν να χωρέσουν ο ναός του Αγ. Πέτρου της Ρώμης ή η Notre Dame του Παρισιού.

Είναι σχετικά καινούριο τζαμί αφού χτίστηκε για τα 60α γενέθλια του προηγούμενου βασιλιά και λειτούργησε το 1993, κι αυτό σε μια προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή των τουριστών, γιατί μέχρι τότε η Καζαμπλάνκα δεν ήταν τίποτε περισσότερο από στάση μιας βραδιάς για τους τουρίστες που ήθελαν να ξεκουραστούν πριν συνεχίσουν προς Μαρακές, Ραμπάτ, Αγκαντίρ, Εσαουίρα ή κάποια άλλη, τουριστική πόλη.

Το Hassan Mosque είναι στολισμένο με ζελίλ και είναι το μοναδικό τζαμί ανοιχτό σε μή μουσουλμάνους.



Κόστισε πάνω από μισό δις δολλάρια, και για την περάτωσή του εργάστηκαν πάνω από 6,000 άτομα. Στο χτίσιμό του χρησιμοποιήθηκε κέδρος από τα βουνά του Άτλαντα, μάρμαρα από την Αγκαντίρ και γρανίτης από το Ταφραούτ.
Περισσότερα στο επόμενο (ναι, έχει κι άλλο!)