Δεν χρειάστηκε σχεδόν ποτέ να σπάσω το κεφάλι μου για το πώς θ' αρχίσω να γράφω κάτι. Η διαδικασία της γραφής συχνά είναι ανάγκη, και κάποτε πάνω από σένα. Πολλές φορές γράφω γιατί πρέπει να γράψω, με τις λέξεις να τρέχουν από τις άκρες των δαχτύλων μου πάνω στο πληκτρολόγιο, χωρίς να χρειαστεί να φιλτράρω, να επεξεργαστώ, να διορθώσω.
Να που τώρα όμως, βρίσκομαι για πρώτη φορά στα χρονικά να γράφω και να σβήνω. Να αγχώνομαι για το πώς θα χωρέσω σε λέξεις τα νέα που θέλω να μοιραστώ μαζί σας, τα νέα που θέλω να μοιραστώ με όλον τον κόσμο, τη χαρά και την περηφάνια μου.
Ο μόνος τρόπος που μου έρχεται στο μυαλό, είναι να πάρω τα πράγματα από την αρχή. Πάμε λοιπόν...
Κάπου έξι μήνες πίσω, καθώς τριγύριζα στα ιντερνετικά μονοπάτια, βρέθηκα στο Amazon να χαζεύω τα best seller του 2012. Την προσοχή μου τράβηξε ένα βιβλίο με τίτλο A street cat named Bob, του James Bowen. Το λογοπαίγνιο του τίτλου θα ήταν ήδη αρκετό για να το προσέξω, αλλά ο πορτοκαλής γάτος που κοσμούσε το εξώφυλλο, με τα πράσινα αμυγδαλωτά του μάτια και το ασορτί πρασινωπό φουλάρι στο λαιμό, έκλεβε ούτως ή άλλως την παράσταση.
Διάβασα στο κάτω μέρος του εξωφύλλου: How one man and his cat found hope on the streets.
Το βιβλίο ήταν σκαρφαλωμένο σταθερά στο νούμερο ένα των best seller του London Times, και είχε ήδη μεταφραστεί σε πέντε γλώσσες στους λίγους μήνες που μετρούσε από την κυκλοφορία του.
Το παράγγειλα και μέχρι να φτάσει στα χέρια μου έψαξα τα χνάρια του James Bowen και του Bob στο διαδίκτυο. Το πρώτο βιντεάκι που ανακάλυψα στο YouTube έδειχνε τον James με τον Bob σκαρφαλωμένο στους ώμους του σαν τον παπαγάλο του πειρατή, να μπαίνουν στο λεωφορείο, να τριγυρνούν στους δρόμους του Covent Garden και όσο ο James ετοίμαζε την κιθάρα του, ο Bob να κάθεται στο πλευρό του σαν πιστό σκυλί, με το κασκόλ του στο λαιμό, και να παρατηρεί τους περαστικούς. Και στις ώρες που ο James, προσπαθούσε να κερδίσει το καθημερινό τους φαγητό ως πλανόδιος μουσικός και τραγουδιστής, ο Bob στεκόταν δίπλα του, απτόητος από το τσουχτερό κρύο του Λονδίνου, το ψιλόβροχο, τα πλήθη των περαστικών και κάθε είδους αντιπερισπασμό.
Η ιστορία του James και του Bob έχει κάτι από αμερικάνικο όνειρο και χολιγουντιανό μελό, χωρίς ευτυχώς να είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Είναι η αληθινή, απίστευτη ιστορία ενός ανθρώπου που κάποια στιγμή ξεστράτισε κι έχασε το δρόμο του, μέχρι που βρέθηκε στο τελευταίο σκαλοπάτι. Ένας προβληματικός έφηβος που δεν άργησε να μπλέξει με χρήση ουσιών, να βρεθεί εξαρτημένος από την ηρωίνη και τέλος να καταλήξει άστεγος στους δρόμους του Λονδίνου. Άστεγος και εξαρτημένος, χαμένος και αποκομμένος από οικογένεια και φίλους, για δέκα ολόκληρα χρόνια.
Κάπου στο τέλος αυτής της δεκαετίας ο James κατάφερε να περάσει από την ηρωίνη στο πρόγραμμα απεξάρτησης με μεθαδόνη, και έχοντας ήδη μπει στη λίστα αναμονής για στέγη ευπαθών κοινωνικών ομάδων, να βρεθεί σ' ένα μικροσκοπικό διαμέρισμα μέσω της κοινωνικής πρόνοιας, κάπου στο Τότεναμ.
Τότε όμως το σύμπαν αποφάσισε να του στείλει έναν φύλακα άγγελο. Όχι από εκείνους με τα φτερά και τα φωτοστέφανα. Ο φύλακας άγγελος του James ήταν ένας πορτοκαλής αδέσποτος γατούλης, τον οποίο συνάντησε ένα συννεφιασμένο Μαρτιάτικο απόγευμα, στις σκάλες του κλιμακοστασίου της πολυκατοικίας όπου έμενε. Ο γατούλης είχε τα χάλια του: φανερά υποσιτισμένος και ταλαιπωρημένος, άρρωστος και τραυματισμένος. Ο James αφού βεβαιώθηκε πως δεν ανήκε σε κανέναν ένοικο του κτιρίου, αποφάσισε να τον βοηθήσει να γιατρευτεί. Με τα μοναδικά χρήματα που είχε, κουβαλώντας τον σ' ένα χαρτόκουτο ανακύκλωσης, περπάτησε δύο ώρες για να τον πάει στο γιατρό και να του πάρει φάρμακα. Τον κράτησε για δυο βδομάδες μέχρι να τελειώσει η θεραπεία του, φρόντισε να τον στειρώσει, κι έπειτα αποφάσισε να τον αφήσει ξανά ελεύθερο στους δρόμους από όπου είχε έρθει, πιστεύοντας πως κι ο Bob αυτό θα ήθελε. Ήταν ένας αδέσποτος γατούλης που δεν είχε μάθει να ζει κλεισμένος σε διαμέρισμα. Κι έτσι τον άφησε να φύγει. Μόνο που ο Bob και το σύμπαν είχαν προφανώς άλλα σχέδια.
Αυτό που δεν ήξερε τότε ο James ήταν πως ενώ νόμιζε πως εκείνος βοηθούσε και γιάτρευε τον Bob, συνέβαινε μάλλον το αντίθετο.Ο πανέξυπνος κεραμιδόγατος έγινε ο πιο πιστός φίλος και σύντροφος του James. Στάθηκε πλάι του για να του δείξει ξανά το δρόμο για την αγάπη, για την εμπιστοσύνη, για την αυτοεκτίμηση. Για χάρη του, ο James κατάφερε να ξεκόψει και τη μεθαδόνη, να παλέψει σκληρά να σταθεί στα πόδια του, να γίνει πωλητής του Big Issue παρατώντας την κιθάρα στο πλάι, να εμπιστευτεί ξανά τους ανθρώπους, να πιστέψει ξανά στην καλοσύνη τους, αλλά πάνω απ' όλα, να πιστέψει ξανά στον εαυτό του.
Ο James κατάφερε να βάλει τις ανάγκες ενός άλλου πλάσματος πάνω από τις δικές του. Πάνω από την ανάγκη που του γεννούσε η εξάρτηση, πάνω από το φόβο, πάνω από τις άσχημες εμπειρίες, πάνω απ' όλα. Οι περιπέτειες που μοιράστηκαν, το βαθύ τους δέσιμο, η άνευ όρων αγάπη και συντροφικότητα που του χάρισε απλόχερα ο Bob τον βοήθησαν να γιατρέψει πληγές του παρελθόντος. Να επικοινωνήσει με τους δικούς του, να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τη μητέρα του, και να ταξιδέψει ως την Αυστραλία για να τη δει ξανά μετά από χρόνια.
Ο James και ο Bob είχαν γίνει πλέον ένα χαρακτηριστικό δίδυμο στους δρόμους του Covent Garden, με τον James να πουλά το περιοδικό δρόμου The Big Issue, και τον Bob πιστό σύντροφο πλάι του να κερδίζει τις καρδιές των Λονδρέζων. Κάποια στιγμή, μια Αμερικανίδα εκδότρια βιβλίων τους πλησίασε και ρώτησε τον James αν θα ήθελε να κάνει την ιστορία τους βιβλίο. Κανείς δε θα μπορούσε να προβλέψει τη συνέχεια, σίγουρα όχι ο ίδιος ο James (για τον Bob πάλι διατηρώ τις επιφυλάξεις μου).
Το βιβλίο σε λιγότερο από ένα χρόνο γινόταν best seller, ακολουθούσε μια δεύτερη έκδοση ειδικά προσαρμοσμένη για παιδιά, και πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε η συνέχειά του με τίτλο The world according to Bob. Στο μεταξύ, έχει γίνει ήδη πρόταση για τη μεταφορά της ιστορίας τους στη μεγάλη οθόνη. Δεν ξέρω ποιος θα παίξει τον James, αλλά νομίζω πως ο μόνος που μπορεί να ενσαρκώσει τον Bob στο σινεμά, είναι ο ίδιος ο Bob!
Ο δε Bob έχει γίνει πλέον διασημότητα. Η λατρεία που του έχει ο κόσμος είναι απίστευτη, κι ο ίδιος την απολαμβάνει κάθε στιγμή.
Ο James, απλός, ζεστός και τρομερά ευγενικός, με ενημέρωσε ότι δεν υπήρχε κάποια συμφωνία ακόμη. Του είπα ότι θα έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να έρθει η ιστορία τους και στην Ελλάδα. Μου ευχήθηκε καλή τύχη στις διαπραγματεύσεις και μου είπε πως θα χαιρόταν πολύ αν κατάφερνα να μεταφράσω εγώ την ιστορία τους.
Κι έτσι, ξεκίνησα τον αγώνα δρόμου προς τους εκδοτικούς οίκους. Στάθηκα τυχερή. Ενδιαφέρθηκαν οι άνθρωποι του Άνουβι, με τους οποίους συνεργάζομαι τον τελευταίο χρόνο. Βέβαια πρέπει να ομολογήσω ότι τους έγινα μάλλον... τσιμπούρι. Email και κόντρα email, προσωπικά τηλεφωνήματα, και εμένα να βρίσκομαι στα γραφεία τους προκειμένου να τους μεταφέρω από κοντά τη χαρά και τον ενθουσιασμό μου και κυρίως τη μεγάλη μου πίστη σ' αυτή την ιστορία. Στο τέλος έφτασα μέχρι και να προτείνω να μεταφράσω δωρεάν το βιβλίο, αρκεί να καταφέρναμε να το φέρουμε στην Ελλάδα.
Η ιστορία του James και του Bob έπρεπε να ειπωθεί.
Μετά από ένα διάστημα διαπραγματεύσεων, έκλεισαν τα πνευματικά δικαιώματα και βρέθηκα να μεταφράζω το βιβλίο μ' ένα τεράστιο χαμόγελο στα χείλη. Είμαι σίγουρη πως ποτέ ως τότε στη μεταφραστική μου καριέρα δεν έκανα δουλειά με τέτοια διάθεση.
Πρέπει να πω όμως ότι διαφορετική εμπειρία αποκόμισα ως αναγνώστρια και εντελώς διαφορετική ως μεταφράστρια. Στην πρώτη ανάγνωση, η ιστορία του James και του Bob με έκανε να χαμογελάσω, να ανησυχήσω, να γελάσω δυνατά, να λυπηθώ, να αγχωθώ, και στο τέλος να μείνω με μια έντονη αίσθηση αισιοδοξίας και κουράγιου. Όμως όταν άρχισα να μεταφράζω, όλα τα αρχικά συναισθήματα τα βίωσα στο δεκαπλάσιο. Δεν γίνεται κι αλλιώς.
Όταν μεταφράζει κανείς, ειδικά αν αγαπά τη δουλειά του κι αν έχει και κάποιο προσωπικό δέσιμο με την ιστορία, όπως έγινε στη δική μου περίπτωση, θέλοντας και μή, μπαίνει μέσα στην ίδια την ιστορία. Γίνεται ένα με τα πρόσωπα που τη διαδραματίζουν. Κι έτσι πρέπει. Πρέπει να μπει στο πετσί σου όλο αυτό, να νιώσεις τα συναισθήματα, να ταυτιστείς, να τα περάσεις κι εσύ μαζί με τους ήρωές σου, για να μπορέσεις να τα μετουσιώσεις και να τους δώσεις φωνή στη δική σου γλώσσα.
Κι αυτό κάποια στιγμή έγινε ένα μικρό μαρτύριο. Ήταν σαν να βρέθηκα δίπλα τους, μέρα τη μέρα, ώρα την ώρα. Μοιράστηκα τη χαρά, τις αστείες στιγμές, τις ώρες της οργής, της αμφιβολίας, του πόνου, τις ώρες της λύπης, αλλά και του κουράγιου, και της δύναμης. Πέρα από το ότι έμαθα πράγματα για τα οποία δεν είχα την παραμικρή ιδέα, όπως το τι αντιμετωπίζει καθημερινά ένας "άνθρωπος του δρόμου", είτε είναι άστεγος, είτε πλανόδιος πωλητής, είτε πλανόδιος καλλιτέχνης, είτε απλά εξαρτημένος, υπήρξαν κι άλλα πράγματα στην ιστορία του James που με έκαναν να προβληματιστώ πολύ και να κοιτάξω κι εγώ βαθιά μέσα μου.
Αναγκάστηκα να σκεφτώ πάνω στο πώς αντιμετωπίζουμε όλοι, και εγώ μαζί, τον άστεγο, τον άνθρωπο που παλεύει να αποτοξινωθεί από χρήση ουσιών, ή εκείνον που είναι ακόμη εξαρτημένος, τον άνθρωπο που παίζει κιθάρα ή τραγουδά στις γωνιές των δρόμων στις τουριστικές περιοχές. Και ταυτίστηκα απόλυτα με κάτι που λέει ο James στο βιβλίο του:
"Όταν είσαι άστεγος, το χειρότερο απ' όλα είναι πως γίνεσαι αόρατος. Καλώς ή κακώς, όλοι εισπράττουμε την εικόνα του εαυτού μας μέσα από το βλέμμα των άλλων. Όταν έχεις φτάσει στο τελευταίο σκαλί, πέρα από όλα όσα χάνεις, το κυριότερο που στερείσαι είναι η ταυτότητά σου. Κανείς δε θέλει να σε ξέρει, κανενός το βλέμμα δεν σταματά πάνω σου. Είσαι μια εικόνα που ενοχλεί. Για τον κόσμο απλώς δεν υπάρχεις. Και κάποια στιγμή φτάνεις να ξεχνάς κι εσύ ο ίδιος πως υπάρχεις."
Και καλό θα ήταν ο κόσμος να τα διαβάσει όλα αυτά. Να σκεφτεί, να δει και ν' ακούσει και την άλλη πλευρά. Κυρίως όμως να χαμογελάσει και να ελπίσει. Όσο σκληρό ή πικρό κι αν γίνεται κάποιες στιγμές το βιβλίο, ο James δεν εξωραϊζει αλλά ούτε και απαλύνει καταστάσεις. Δεν γίνεται ποτέ μελό, αλλά ούτε και αποποιείται τις όποιες ευθύνες του για το πώς κατρακύλησε η ζωή του τόσο χαμηλά. Σε κάνει όμως να σκεφτείς πως θα μπορούσε αυτό να συμβεί στον καθένα.
Αλλά το κύριο μήνυμα που αφήνει αυτή η ιστορία, είναι η ελπίδα. Το χαμόγελο. Η πίστη.
Ότι ακόμα και στην πιο σκοτεινή νύχτα, μπορεί να υπάρξει φως.
Να υπάρξει αγάπη, υποστήριξη, ανθρωπιά.
Κυρίως αγάπη.
Ο James έχει κερδίσει το θαυμασμό και τη φιλία μου, κι όσο για τον Bob ίσως την πιο πιστή και αφοσιωμένη θαυμάστρια. Τους θεωρώ λίγο δικούς μου πια, λίγο οικογένεια. Μαθαίνω κάθε τόσο τα νέα τους από τις σελίδες τους στο Facebook και το Twitter και καμαρώνω κι εγώ για το ρόλο που έπαιξα στο να έρθει η ιστορία τους στην Ελλάδα. Εύχομαι σύντομα να έχω τη χαρά να σφίξω το πατουσάκι του Bob και το χέρι του James από κοντά.
Το βιβλίο κυκλοφορεί ήδη στα περισσότερα κεντρικά βιβλιοπωλεία αλλά μπορείτε να το προμηθευτείτε και στο ηλεκτρονικό κατάστημα των εκδόσεων Άνουβι. Κάντε μια χάρη στον εαυτό σας και αγκαλιάστε αυτή την ιστορία.
Διαβάστε το, χαρείτε το, κάντε το δώρο σε ανθρώπους που αγαπάτε. Διαδώστε το. Γνωρίστε κι εσείς τον James και τον Bob κι αφήστε την ιστορία τους να σας ζεστάνει την ψυχή, και να σας φέρει χαμόγελο και αισιοδοξία. Τα έχουμε και τα δυο όλοι μας μεγάλη ανάγκη.
Από εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά τον James που μοιράστηκε την ιστορία του με τον κόσμο και που είχα την τιμή και τη χαρά να τη δουλέψω για την ελληνική γλώσσα. Να τον ευχαριστήσω που με έκανε καλύτερο άνθρωπο και που μου φώτισε δύσκολες και σκοτεινές στιγμές της ζωής μου. Βεβαίως, να ευχαριστήσω και τον Bob γιατί χωρίς αυτό το πανέξυπνο μούτρο τίποτε δεν θα είχε συμβεί.
Και φυσικά τους εκδότες και συνεργάτες μου στον Άνουβι που εμπιστεύτηκαν την κρίση μου και αγκάλιασαν την προσπάθειά μου.
Τέλος όλους εσάς με τους οποίους θέλω να μοιραστώ τη μεγάλη μου χαρά. Ξέρω ότι θα στηρίξετε αυτή την ιστορία και εύχομαι να την αγαπήσετε και να την απολαύσετε καθώς θα την διαβάζετε, όσο την αγάπησα και την απόλαυσα κι εγώ.
